MB: KAYNAĞI BELİRSİZ DÖVİZ GİRİŞİNDE 5 MİLYAR DOLAR ÇOK DEĞİL

Cahit UYANIK

Merkez Bankası (MB), bu yıl ocak-ağustos döneminde 5 milyar dolar sınırına yaklaşarak herkesi şaşırtan ödemeler bilançosundaki "net hata ve noksan" kaleminin neden böyle bir gelişme gösterdiğini analiz etti. Aynı dönemde 15,7 milyar doları geçen cari açığın finanse edilmesinde de önemli rol oynayan net hata ve noksan kalemi, ödemeler bilançosunda hiç bir tanım altına dahil edilemeyen döviz girişlerinin toplandığı bölüm olarak biliniyor. MB, net hata ve noksan kaleminin Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında yüksek olmadığını bildirdi.

Yurt dışındaki paralar geldi

MB, yaptığı çalışmada net hata ve noksanın oluşmasında çeşitli kalemlerin etkisi olduğunu belirterek bunları;

- bankacılık dışığ özel sektörün döviz varlıklarının tam izlenememesi

- ithalatta ve ihracatta malın hareketi ile ödemenin farklı bilanço dönemlerinde olabilmesi

- gümrük işlemlerine ilişkin beyanat hataları ile

- turizm ve bavul ticaretinin anketler yoluyla elde edilmesindeki hatalar 

olarak sıraladı. MB, net hata ve noksanın ters para ikamesinin yaşandığı (dövizden ulusal paraya geçiş dönemleri), göreli istikrarın yaşandığı dönemlerde artı; para ikamesinin yaşandığı (ulusal aradan dövize geçiş) kriz ve istikrarsızlık dönemlerinde ise eksi bakiye verme eğiliminde olduğunu bildirdi. MB, son dönemde net hata ve noksan kalemindeki artışın; artan güven neticesinde özel sektörün yurt dışında veya yastık altında tuttuğu yabancı varlıkları yurt içine getirmelerini teyit ettiğine dikkat çekti.   

MODERN ÇAĞIN YENİ VE GİZLİ HÜKÜM SAHİPLERİ: MERKEZ BANKASI BAŞKANLARI

Para ikamesi ile ilişkisi

MB, bu gelişimi anlatmak için hazırladığı bir istatistikte ise para ikamesinin 2001 yılında zirveye çıktığını ve 7 milyar doları geçtiğini, bu dönemde net hata ve noksanın ise yurt dışına para çıkışını gösterecek şekilde 2 milyar dolara yaklaştığını bildirdi. 

Ancak bu eğilimin 2002 yılı ortasından itibaren değiştiğini ve dengeye geldiğini anlatan MB, para ikamesi rakamı ile Türkiye'ye para girişini gösteren pozitif karakterli net hata ve noksanın 2,5 milyar dolar düzeyinde kesiştiğini bildirdi. 2003 yılında da net hata ve noksanın 5 milyar dolar düzeyinde gerçekleştiğini bildiren MB, daha sonra bu rakamın gerilediğini ve 2004 ortasından itibaren yeniden tırmanışa geçtiğini kaydetti. MB, 2003 ortasından itibaren para ikamesinin, ters para ikamesi şekline dönüşmesi ve 2005 ortasında 4 milyar dolara ulaşmasına ise dikkat çekti.

MB, Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında Türkiye'nin net hata ve noksan kaleminin çok yüksek olmadığını da bildirdi.  

ÜLKELERE GÖRE NET HATA  VE NOKSAN (*)
ÜLKE	GSYİH’YA ORANI
Hırvatistan	2,8
İrlanda	2,7
İsviçre	2,1
Bulgaristan	1,5
Hollanda	1,5
Danimarka	1,1
TÜRKİYE	0,9
İtalya	0,8
Polonya	0,6
İngiltere	0,5
Fransa	0,4
Yunanistan	0,4
(*) 1990-2004 mutlak değer ortalamasının GSYİH’ya oranı

(Bu haber, 07.11.2005 tarihli Referans Gazetesinde yayınlanmıştır.) 

32 KISIM TEKMİLİ BİRDEN KARA PARANIN MACERASI
TURİZM İSTATİSTİKLERİ NASIL HAZIRLANIYOR?
DOLAR YÜKSELDİ, HAZİNE SEVİNDİ...
BAĞIMSIZ MERKEZ BANKASININ 3 YILI VE SONUÇLARI
MERKEZ BANKASI 2005'TE PİYASADAN 22 MİLYAR DOLAR TOPLADI